Μονή Φραγκισκανών Μοναχών (Μονή Αγίου Φραγκίσκου)
Franciscani Minori Osservanti Zoccolanti
Η μονή των Φραγκισκανών μοναχών βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου. Μετά την άλωση του Χάνδακα το 1669 μετατράπηκε σε τζαμί. Από τη μονή σώζεται η κύρια πύλη του ναού, που διακοσμεί σήμερα την είσοδο των Δικαστηρίων, 1900 - 1905 (Τζ. Τζερόλα, Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη)
Ό,τι είχε απομείνει από τον Άγιο Φραγκίσκο την εποχή που επισκεύτηκε το νησί ο G. Gerola.
Φυσικά δεν θυμίζει σε τίποτα την μεγαλοπρέπεια του "Αυτοκρατορικού Τζαμιού" που περιέγραφαν οι περιηγητές της εποχής.
Η θεμελίωση της κατασκευής ήρθε πρόσφατα στο φως σε εργασίες επέκτασης του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.
Το Καθολικό της μονής του Αγίου Φραγκίσκου ήταν ο μεγαλοπρεπέστερος καθολικός ναός του Χάνδακα και ανήκε στο Τάγμα των Φραγκισκανών μοναχών. Βρισκόταν στη θέση του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου, στη βορειοανατολική πλευρά της Πλατείας Ελ...ευθερίας.
Στην οθωμανική περίοδο ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, αφιερωμένο στον Σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή (Φετίχ) και αποκαλείτο Χουγκιάρ Τζαμί (αυτοκρατορικόν). Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα σωζόταν μόνο το παρεκκλήσι του ναού, το Διακονικό (Sacristie), το οποίο κατεδαφίστηκε κατά την ανέγερση του νέου κτιρίου του Μουσείου Ηρακλείου.
Από τους κόλπους των Φραγκισκανών μοναχών προήλθε ο Πάπας Αλέξανδρος Ε΄, γνωστός ως Πέτρος ο Κρης ή Πέτρος Φίλαργος ή Φιλάρετος, κατά το 1409.
Ο Κρης Ποντίφικας απέστειλε πλούσια σκεύη στο ναό και κατασκεύασε μεγάλο παρεκκλήσι με τόξο, όπου ετέθησαν τα οικόσημά του και απέστειλε από τη Ρώμη μεγάλη πύλη από λαμπρότατο μάρμαρο.
Ο ναός σωζόταν ερειπωμένος και παραμελημένος μέχρι το 1856, οπότε και κατέπεσε από το σεισμό. Δίπλα στο ναό υπήρχε μέχρι το 1866 ένα οκταγωνικό βαπτιστήριο και προ αυτού μαρμάρινος κίονας με σφαίρα στην κορυφή.
Μετά την κατεδάφισή του, το 1867, τα μάρμαρά του καθώς και άλλα δομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν στην ανοικοδόμηση του Αγ. Τίτου, στην πλακόστρωση των Τριών Καμαρών και στην είσοδο των σημερινών Δικαστηρίων. Οι μουσουλμάνοι σεβόμενοι τ' απομεινάρια (ίσως το σκευοφυλάκιο) του ιστορικού ναού έκτισαν επάνω στα ερείπιά του το ιερό Τζαμί του Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ ή αλλιώς Χουγκιάρ Τζαμισί, (το αυτοκρατορικό).
Το τζαμί κατεδαφίστηκε το 1912, για να βρεθεί οικόπεδο και να κτιστεί το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου.
Το θύρωμα του καθολικού της Μονής του Αγίου Φραγκίσκου βρίσκεται σήμερα εντοιχισμένο στο συγκρότημα των Δικαστηρίων και αποτελεί την κεντρική είσοδο επί της σημερινής λεωφόρου Δικαιοσύνης.
Κατά τις ανασκαφικές εργασίες για την επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου και εντός του περιβόλου του, αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά τμήματα που ανήκουν σε κτίρια της μονής καθώς και οι ταφικές κρύπτες.
Ο Μπαχαρή Μεχμέτ Ντεντέ γιος Νταβούτ δηλώνει ότι εξωράισε το τζαμί του Σουλτάν Μεχμέτ Χαν στο Χάνδακα με δικά του έξοδα και ζητά τον ακριβή υπολογισμό ...των δαπανών του και τη χορήγηση σχετικού χοτζετιού. Αποστέλλονται εκ μέρους του ιεροδικείου ο μεβλανάς Μεχμέτ. Ο μουχασεμπετζής Αμπντή Εφέντης, πληρεξούσιος του ντεφτερντάρη Κρήτης Μεχμέτ Εφέντη, και άλλοι Μουσουλμάνοι μάρτυρες, που καταγράφονται παρακάτω. Ο μεβλανά καταγράφει διάφορα αντικείμενα: χρυσοποίκιλτες σφαίρες, σφαιρικά κάτοπτρα, ένα μεγάλο γυάλινο φανάρι κι ένα μικρό δικτυωτό φανάρι, αυγά στρουθοκαμήλου διακοσμημένα, τρεις σφαίρες από κοράλλι, γάντζους, αλυσίδες κανδηλιών, τροχαλίες χρυσοποίκιλτα αυτά περιστεριού, δύο σφραγίδες του Σολόμωντα, μεταξωτούς θυσάνους και άλλα.
Κατά τις εργασίες εκσκαφής για την κατασκευή πρόσθετων W.C. στον κήπο του Μουσείου Ηρακλείου αποκαλύφθηκαν λείψανα της βενετικής Μονής του Αγίου Φραγκίσκου του Χάνδακα, της οποίας το καθολικό καταστράφηκε για να ανεγερθεί ...στη θέση του το Μουσείο Ηρακλείου, παρά τις διαμαρτυρίες, ελάχιστων, ομολογουμένως, Ηρακλειωτών.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το εύρημα των σκελετών, οι οποίοι αν και βρέθηκαν με κατεύθυνση προς τα ανατολικά, δεν έχουν τις συνήθεις νεκρικές στάσεις• δύο από αυτούς βρέθηκαν πρηνείς, ο ένας με σταυρωμένα πόδια και ο άλλος με την κεφαλή πάνω στον τοίχο Τ3 και την αριστερή πλευρά ανασηκωμένη, καθώς είχε πέσει πάνω σε οικοδομικό υλικό που προερχόταν από τον συγκεκριμένο τοίχο, γεγονός που αποδεικνύει ότι η καταστροφή του τελευταίου θα πρέπει να τοποθετηθεί στη διάρκεια της πολιορκίας και όχι στα νεότερα χρόνια.
Η ανατολική τους κατεύθυνση και η συγκέντρωσή τους στο ανατολικό τμήμα του σημερινού κήπου, στην περιοχή, δηλαδή, του ανοικτού πυροβολείου του Αγίου Φραγκίσκου, ενισχύει την υπόθεση ότι πρόκειται για πρόχειρες ταφές μαχητών για τους παρακάτω λόγους: από τα ευρήματα και τις πηγές είναι γνωστό ότι στη συγκεκριμένη θέση υπήρχε κανόνι, οι τουρκικές γραμμές βρίσκονταν ακριβώς απέναντι, η τοποθέτηση των σκελετών του ενός πάνω στον άλλο και τέλος η συγκέντρωση στη συγκεκριμένη θέση σιδερένιων βολιών κανονιού.
Όλοι οι σκελετοί ανήκαν σε νεαρά άτομα.
Στο δυτικό τμήμα της ανασκαφής όπου αποκαλύφθηκαν υπόγειες δεξαμενές και κτηριακές κατασκευές με διάδρομο, βρέθηκαν χάλκινα βενετικά νομίσματα, μεγάλη ποσότητα κεραμικής, ένα χάλκινο δακτυλίδι, καρφιά, κομμάτια γυάλινων σκευών και μεγάλο σιδερένιο φύλλο, τμήμα ίσως πανοπλίας. Στο μέσος περίπου του διαδρόμου βρέθηκαν βενετικό βόλι και ίχνη φωτιάς και στη δυτική του είσοδο, σκελετός με την κεφαλή πάνω στην νότια πλευρά του κατεστραμμένου θυρώματός του.
Η ανασκαφή δεν παρουσιάζει μόνον αρχαιολογικό αλλά και ιστορικό ενδιαφέρον, καθώς δίνει ανάγλυφα μια μικρή εικόνα από την 25χρονη πολιορκία της πόλης του Ηρακλείου, η οποία παρομοιάστηκε, αρκετά αργότερα από τον Υψηλάντη, με τον Τρωικό Πόλεμο.
Το Καθολικό της μονής του Αγίου Φραγκίσκου ήταν ο μεγαλοπρεπέστερος καθολικός ναός του Χάνδακα και ανήκε στο Τάγμα των Φραγκισκανών μοναχών. Βρισκόταν στη θέση του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου, στη βορειοανατολική πλευρά της Πλατείας Ελευθερίας.
Στην οθωμανική περίοδο ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, αφιερωμένο στον Σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή (Φετίχ) και αποκαλείτο Χουγκιάρ Τζαμί (αυτοκρατορικόν). Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα σωζόταν μόνο το παρεκκλήσι του ναού, το Διακονικό (Sacristie), το οποίο κατεδαφίστηκε κατά την ανέγερση του νέου κτιρίου του Μουσείου Ηρακλείου.
Από τους κόλπους των Φραγκισκανών μοναχών προήλθε ο Πάπας Αλέξανδρος Ε΄, γνωστός ως Πέτρος ο Κρης ή Πέτρος Φίλαργος ή Φιλάρετος, κατά το 1409.
Ο Κρης Ποντίφικας απέστειλε πλούσια σκεύη στο ναό και κατασκεύασε μεγάλο παρεκκλήσι με τόξο, όπου ετέθησαν τα οικόσημά του και απέστειλε από τη Ρώμη μεγάλη πύλη από λαμπρότατο μάρμαρο.
Ο ναός σωζόταν ερειπωμένος και παραμελημένος μέχρι το 1856, οπότε και κατέπεσε από το σεισμό. Δίπλα στο ναό υπήρχε μέχρι το 1866 ένα οκταγωνικό βαπτιστήριο και προ αυτού μαρμάρινος κίονας με σφαίρα στην κορυφή.
Μετά την κατεδάφισή του, το 1867, τα μάρμαρά του καθώς και άλλα δομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν στην ανοικοδόμηση του Αγ. Τίτου, στην πλακόστρωση των Τριών Καμαρών και στην είσοδο των σημερινών Δικαστηρίων. Οι μουσουλμάνοι σεβόμενοι τ' απομεινάρια (ίσως το σκευοφυλάκιο) του ιστορικού ναού έκτισαν επάνω στα ερείπιά του το ιερό Τζαμί του Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ ή αλλιώς Χουγκιάρ Τζαμισί, (το αυτοκρατορικό).
Το τζαμί κατεδαφίστηκε το 1912, για να βρεθεί οικόπεδο και να κτιστεί το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου.
Το θύρωμα του καθολικού της Μονής του Αγίου Φραγκίσκου βρίσκεται σήμερα εντοιχισμένο στο συγκρότημα των Δικαστηρίων και αποτελεί την κεντρική είσοδο επί της σημερινής λεωφόρου Δικαιοσύνης.
Κατά τις ανασκαφικές εργασίες για την επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου και εντός του περιβόλου του, αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά τμήματα που ανήκουν σε κτίρια της μονής καθώς και οι ταφικές κρύπτες.
Το πρόπυλο της μονής του Αγίου Φραγκίσκου στο προαύλιο του Αρχαιολογικού Μουσείου, που αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφικής έρευνας το 1983 (Ηράκλειο, 13η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων)
Η μονή των Φραγκισκανών μοναχών βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου. Μετά την άλωση του Χάνδακα το 1669 μετατράπηκε σε τζαμί. Από τη μονή σώζεται η κύρια πύλη του ναού, που διακοσμεί σήμερα την είσοδο των Δικαστηρίων, 1900 - 1905 (Τζ. Τζερόλα, Ηράκλειο, Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη)
Το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου χτίστηκε στις αρχές της εγκατάστασης των Βενετών στην Κρήτη.
Βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο. Ήταν το πιο πλούσιο και μεγαλόπρεπο μοναστήρι της πόλης. Ξεπερνούσε σε ύψος όλα τα χτίρια γύρω του και ξεχώριζε από μακριά. Μέσα στο ναό υπήρχαν λείψανα του Τιμίου Σταυρού, η κάρα του Αγίου Στεφάνο ,ο βραχίονας του Αγίου Συμεών και λείψανα από το χιτώνα του Αγίου Φραγκίσκου.
Η μονή καταστράφηκε από σεισμό το 1508 αλλά ξαναχτίστηκε με ακόμη πιο επιβλητική μορφή και πιο στέρεη κατασκευή αφού κατάφερε να αντέξει στον ισχυρό σεισμό του 1595. Ο ναός είχε ένα κλίτος, το οποίο τελείωνε σε εγκάρσια κάμαρα, ενώ η στέγη του ήταν ξύλινη με δύο γυρτά μέρη εκτός από το πρεσβυτέριο που είχε χτιστό θόλο. Ήταν τοιχογραφημένος με αγιογραφίες.
Στο μοναστήρι ανατράφηκε ο Πέτρος Φίλαργος ο οποίος εκλέχτηκε πάπας το 1409, με το όνομα Αλέξανδρος ο Ε'. Από ευγνωμοσύνη βοήθησε στη διακόσμηση του μοναστηριού. Μεταξύ των άλλων έστειλε από τη Ρώμη και την κύρια πύλη του ναού η οποία ήταν εντυπωσιακή. Είχε ένα υπέρθυρο με επιστήλιο, που όπως λέει ο Gerola, ήταν σκαλισμένο με φυλλωτά κοσμήματα μέσα από τα οποία εξείχαν οι προτομές των Αποστόλων με την προτομή του Σωτήρα στην κορυφή.
Ο ναός ήταν ιδιαίτερα σημαντικός για τους κατοίκους του Χάνδακα και στη γιορτή του έτρεχε πλήθος προσκυνητών, τάσσοντας τα άρρωστα παιδιά τους στον Άγιο και ντύνοντάς τα για το λόγο αυτό με τη στολή του τάγματος των Φραγκισκανών. Τον Άγιο τιμούσαν και οι ορθόδοξοι, οι οποίοι έδιναν στο παιδιά τους το όνομα Φραγκίσκος και Φραγκιός από όπου και το συνηθισμένο επίθετο Φραγκιαδάκης και Φραγκιαδουλάκης.
Κατά την Τουρκοκρατία έγινε τζαμί. Κατέρρευσε από το σεισμό του 1856 και κατεδαφίστηκε ένα χρόνο αργότερα.
Η πύλη του μοναστηριού αποτελεί σήμερα τμήμα της βόρειας εισόδου του Δικαστικού Μεγάρου στην οδό Δικαιοσύνης.
